Met de methode voor Dorps DNA, welke ontwikkeld is door N0.0RDPEIL worden de karakteristieke kernkwaliteiten van een dorp of stad vastgelegd. Het ontrafelen van de kwaliteiten in vier verschillende lagen (vier ‘dragers’; groen, water, wegen en bebouwing) zorgt ervoor dat de (historische) structuur van het dorp in beeld wordt gebracht. Juist de historische identiteit vormt de basis voor de kwaliteit, de gebiedsspecifieke kenmerken en de typerende bouwstenen van de dorpen waardoor elk dorp (of stad) herkenbaar is. Eigentijdse ontwikkelingen die voortbouwen op die historische identiteit versterken de kwaliteit en de samenhang. Bij de planvorming wordt met deze methodiek gewerkt om nieuwe ‘dragers’ te ontwikkelen die zich hechten aan bestaande dragers. Dat zorgt voor nieuwe inzichten bij nieuwe ontwikkelingen. Hiermee vormt het verleden de inspiratie voor toekomstige ontwikkelingen.
Het resultaat van het onderzoek Nieuwe Kijk op Oude Dorpen (2004) is een methodiek om nieuwe ontwikkelingen te koppelen aan het cultuurhistorische DNA. Nieuwe Kijk op Dorpsplannen (2008) is het vervolg hierop, waar met behulp van zes pilot-projecten de DNA-methodiek werd toegepast en uitgewerkt tot een ruimtelijke kwaliteitsparagraaf met uitvoeringsagenda. Uit onderzoek blijkt dat deze manier van werken leidt tot meer ruimtelijke kwaliteit.
Het ‘dorps-DNA’ en ‘gebieds-DNA’ is voor iedere plek uniek vanwege de ligging in het landschap. Zo is de dorpskern van een terpdorp in het kleilandschap te herkennen aan de radiale vorm waarbij de wegen alle windrichtingen uitgaan. De laatste decennia is gebleken dat die herkenbare groeidragers niet meer werden gebruikt voor ontwikkelingen. Zo zijn plekken ontstaan die niet het unieke ‘dorps-DNA’ in zich hebben en daardoor geen verankering hebben met de omgeving.
VOORBEELD PROJECT ALDTSJERK, HET DORPS-DNA VERZILVERD
Binnen Aldtsjerk is behoefte aan starterswoningen. Jongeren en starters trekken weg uit het dorp, simpelweg omdat er geen betaalbare woningen beschikbaar zijn. Het bestuur van dorpsbelang Aldtsjerk is daarmee aan de slag gegaan, met als doel het realiseren van nieuwe woningen. Zo is het dorp betrokken geraakt bij het onderzoek Nieuwe Kijk op Dorpsplannen.
Het interactief participatietraject met dorpsbelang en –bewoners van Aldtsjerk heeft een ruimtelijke kwaliteitsparagraaf als resultaat. Het is een document waarin de gezamenlijke uitgangspunten en identiteit van het dorp geformuleerd zijn. Dit is een product van het dorp waar de diverse partijen houvast aan hebben als er ontwikkelingen binnen het dorp spelen. De paragraaf is niet gericht op ‘morgen’, maar bedoelt voor de lange termijn.
Met de ruimtelijke kwaliteitsparagraaf als basis heeft Aldtsjerk een plan ingediend bij de gemeente. Daarop heeft het dorp is een positieve reactie ontvangen. Nu werken beide partijen samen; de gemeente ondersteund de werkgroep, zorgt voor voorfinanciering en begeleidt bij het bestemmingsplan en de ontgrondingvergunning. Onderdeel van de plannen is woningen bouwen voor starters en aanleg van een klein meer voor recreatief gebruik, voortbordurend op het ‘dorps-DNA’. Met de opbrengst van het zand dat wordt gewonnen kan de werkgroep een deel van de nieuwe woningen bekostigen. Nu, bijna tien jaar later is de provincie Fryslân aan zet. Aldtsjerk staat inmiddels op de provinciale streekagenda. Dat houdt in dat de provincie een procedurele ondersteuning en een financiële bijdrage levert om dit project te kunnen realiseren. Het traject met het ‘dorps-DNA’ als basis is een lange termijn traject, dat aan de vooravond ligt van het moment van ‘verzilveren’.
Voor actuele informatie zie, www.aldtsjerkfoarut.nl
